Tố tụng Hình sự

1. Tố tụng hình sự là gì?

Luật tố tụng hình sự là một hệ thống quy định và quy trình thực hiện các công việc liên quan đến việc truy tố, xét xử và giải quyết các vụ vi phạm pháp luật hình sự. Luật tố tụng hình sự được thiết lập để đảm bảo quyền lợi của các bên liên quan trong quá trình tố tụng, đồng thời tìm kiếm sự công bằng và minh bạch trong việc xử lý các vụ án.

Các quy định trong luật tố tụng hình sự quy định về các khâu từ việc điều tra, thu thập chứng cứ, truy tố, xét xử, phán quyết cho đến khi có án phạt hoặc trả tự do. Luật tố tụng hình sự cũng đảm bảo quyền của các bị cáo, đảm bảo quyền lợi của nạn nhân và bên bị hại, cũng như giúp bảo vệ quyền lợi và lợi ích của cộng đồng.

2. Các giai đoạn giải quyết vụ án hình sự

2.1. Khởi tố

Giai đoạn khởi tố là giai đoạn đầu tiên trong quá trình giải quyết vụ án hình sự ở Việt Nam. Đây là giai đoạn mà cơ quan có thẩm quyền tiếp nhận các thông tin về vụ việc từ người dân, cơ quan chức năng, các cơ quan tình báo, thông tin trên mạng, thông tin từ đối tượng liên quan,… để xác định dấu hiệu phạm tội, từ đó đưa ra quyết định khởi tố hay không khởi tố vụ án hình sự.
Theo Điều 143 (Bộ luật Tố tụng hình sự 2015), chỉ được khởi tố vụ án khi đã xác định có dấu hiệu tội phạm dựa trên những căn cứ sau:

1. Tố giác của cá nhân;
2. Tin báo của cơ quan, tổ chức, cá nhân;
3. Tin báo trên phương tiện thông tin đại chúng;
4. Kiến nghị khởi tố của cơ quan nhà nước;
5. Cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng trực tiếp phát hiện dấu hiệu tội phạm;
6. Người phạm tội tự thú.

2.2. Điều tra

Cơ quan điều tra sẽ tiến hành thu thập các bằng chứng, chứng cứ để xác định xem có đủ cơ sở để truy tố hay không. Các bằng chứng, chứng cứ này bao gồm các tài liệu, vật chứng, thông tin điện tử, nhân chứng, khám nghiệm cơ thể,… Xác định và thu thập thông tin về các đối tượng liên quan đến vụ án, bao gồm các bị can, các nhân chứng, các chứng sự khác,…

Trong quá trình điều tra, cơ quan điều tra có thể sử dụng các biện pháp đặc biệt như bắt giữ tạm giam, khám xét nơi ở và nơi làm việc, ngăn chặn các đối tượng liên quan rời khỏi địa phương,… nhằm đảm bảo công tác điều tra.

Khi cơ quan điều tra đã hoàn tất công tác điều tra và thu thập đủ bằng chứng, chứng cứ, họ sẽ lập hồ sơ vụ án và chuyển sang giai đoạn Truy tố, hoặc đình chỉ điều tra nếu thuộc một trong các trường hợp:

a) Có một trong các căn cứ quy định tại khoản 2 Điều 155 và Điều 157 của Bộ luật này hoặc có căn cứ quy định tại Điều 16 hoặc Điều 29 hoặc khoản 2 Điều 91 của Bộ luật hình sự;

b) Đã hết thời hạn điều tra vụ án mà không chứng minh được bị can đã thực hiện tội phạm.

2.3. Truy tố

Truy tố là giai đoạn thứ ba trong quy trình giải quyết vụ án hình sự.

Trong thời hạn 20 ngày đối với tội phạm ít nghiêm trọng và tội phạm nghiêm trọng, 30 ngày đối với tội phạm rất nghiêm trọng và tội phạm đặc biệt nghiêm trọng kể từ ngày nhận hồ sơ vụ án và bản kết luận điều tra, Viện kiểm sát phải ra một trong các quyết định sau:

a) Truy tố bị can trước Tòa án;

b) Trả hồ sơ để yêu cầu điều tra bổ sung;

c) Đình chỉ hoặc tạm đình chỉ vụ án; đình chỉ hoặc tạm đình chỉ vụ án đối với bị can.

Trong thời hạn 03 ngày kể từ ngày ra một trong các quyết định trên, Viện kiểm sát phải thông báo cho bị can, người bào chữa hoặc người đại diện của bị can, bị hại biết việc trả hồ sơ để điều tra bổ sung; giao cho bị can hoặc người đại diện của bị can và gửi cho Cơ quan điều tra, người bào chữa bản cáo trạng, quyết định đình chỉ vụ án hoặc quyết định tạm đình chỉ vụ án, quyết định đình chỉ vụ án đối với bị can hoặc quyết định tạm đình chỉ vụ án đối với bị can; thông báo cho bị hại, đương sự, người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của họ.

Trường hợp vụ án phức tạp thì thời hạn giao bản cáo trạng, quyết định đình chỉ vụ án hoặc quyết định tạm đình chỉ vụ án cho bị can hoặc người đại diện của bị can có thể kéo dài nhưng không quá 10 ngày.

2.4. Xét xử sơ thẩm

Xét xử sơ thẩm là giai đoạn tiếp theo sau khi giai đoạn truy tố kết thúc. Tại giai đoạn này, vụ án sẽ được xét xử lần đầu tiên trước một tòa án có thẩm quyền.

Các hoạt động trong giai đoạn xét xử sơ thẩm bao gồm:

• Chuẩn bị cho phiên tòa: Tòa án sẽ thông báo cho các bên liên quan về ngày, giờ và địa điểm diễn ra phiên tòa. Các bên sẽ tiến hành chuẩn bị tài liệu, bằng chứng, chứng cứ và nhân chứng cho phiên tòa.
  Kiểm tra hồ sơ: Tòa án sẽ kiểm tra hồ sơ vụ án và đảm bảo rằng các thủ tục, quy trình truy tố đã được thực hiện đúng quy định.
• Mở phiên tòa: Tòa án sẽ mở phiên tòa, thông báo các bên về quyền hạn của tòa án, tên các thẩm phán và các bên tham gia phiên tòa.
• Xác minh thông tin: Tòa án sẽ xác minh thông tin về các bị cáo, tình tiết và các bằng chứng trong phiên tòa.
  Thẩm vấn các bị cáo, nhân chứng và các bên liên quan: Tòa án sẽ thẩm vấn các bị cáo, nhân chứng và các bên liên quan để thu thập thông tin và bằng chứng cho vụ án.
• Thẩm định bằng chứng: Tòa án sẽ thẩm định các bằng chứng và chứng cứ được trình bày trong phiên tòa.
  Công bố kết quả xét xử: Sau khi xét xử sơ thẩm kết thúc, tòa án sẽ công bố kết quả xét xử. Nếu bị cáo bị kết án, tòa án sẽ quyết định án phạt và truy cứu trách nhiệm hình sự của bị cáo.

Nếu bất kỳ bên nào trong quá trình xét xử sơ thẩm không hài lòng với kết quả, họ có thể kháng cáo lên cấp cao hơn.

2.5. Xét xử phúc thẩm

Xét xử phúc thẩm được tiến hành khi có kháng cáo từ bên thua kiện trong giai đoạn xét xử sơ thẩm. Sau khi xét xử sơ thẩm, nếu bên bị cáo, bị hại hoặc người đại diện hợp pháp của họ không đồng ý với kết quả của phiên tòa sơ thẩm, họ có quyền kháng cáo lên tòa án phúc thẩm để được xem xét lại.

Giai đoạn xét xử phúc thẩm bao gồm các hoạt động sau:

• Chuẩn bị cho phiên tòa phúc thẩm: Các bên liên quan sẽ tiếp tục chuẩn bị các tài liệu, bằng chứng, chứng cứ và nhân chứng để đưa ra trước tòa án phúc thẩm.
• Kiểm tra hồ sơ và lập biên bản tóm tắt: Tòa án phúc thẩm sẽ kiểm tra hồ sơ và lập biên bản tóm tắt cho quá trình xét xử sơ thẩm để giúp cho việc xét xử phúc thẩm được hiệu quả hơn.
• Mở phiên tòa phúc thẩm: Tòa án phúc thẩm sẽ mở phiên tòa, thông báo cho các bên liên quan về ngày, giờ và địa điểm diễn ra phiên tòa. Các bên sẽ được thông báo về quyền hạn của tòa án phúc thẩm, tên các thẩm phán và các bên tham gia phiên tòa.
• Thẩm vấn các bên liên quan: Tòa án phúc thẩm sẽ thẩm vấn các bên liên quan để thu thập thông tin và bằng chứng cho vụ án.
• Thẩm định bằng chứng: Tòa án phúc thẩm sẽ thẩm định các bằng chứng và chứng cứ được trình bày trong phiên tòa.
• Công bố kết quả xét xử: Sau khi xét xử phúc thẩm kết thúc, tòa án sẽ công bố kết quả xét xử. Kết quả xét xử phúc thẩm có thể giống hoặc khác với kết quả xét xử sơ thẩm. Kết quả này sẽ là kết quả cuối cùng trong vụ án và không thể kháng cáo lên tòa án khác nữa.

Tuy nhiên, nếu trong quá trình xét xử phúc thẩm phát hiện ra có thông tin, bằng chứng mới hoặc sai sót trong quá trình tố tụng, bên bị cáo, bị hại hoặc người đại diện hợp pháp cho họ có thể yêu cầu tòa án phúc thẩm quay trở lại tòa án sơ thẩm để xem xét lại vụ án.

2.6. Thi hành án

Thi hành án hình sự là hoạt động tố tụng hình sự cuối cùng trong quá trình giải quyết vụ án hình sự. Thi hành án hình sự cơ bản là việc thi hành các quyết định về hình phạt như:

• Thi hành án phạt tù;
• Thi hành án tử hình;
• Thi hành án cảnh cáo;
• Thi hành án treo;
• Thi hành án phạt cải tạo không giam giữ;
• Thi hành án phạt cấm cư trú;
• Thi hành án phạt quản chế;
• Thi hành án phạt trục xuất;
• Thi hành án phạt tước một số quyền công dân;
• Thi hành án phạt cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định;
• Thi hành án phạt đình chỉ hoạt động có thời hạn, đình chỉ hoạt động vĩnh viễn, cấm kinh doanh, cấm hoạt động trong một số lĩnh vực nhất định, cấm huy động vốn;
• Thi hành biện pháp tư pháp bắt buộc chữa bệnh;
• Thi hành biện pháp tư pháp giáo dục tại trường giáo dưỡng.

2.7. Xét lại

Giai đoạn này là một trong những quyền hạn đặc biệt của người bị kết án trong vụ án hình sự tại Việt Nam. Theo Luật Tố tụng hình sự Việt Nam, người bị kết án có quyền yêu cầu Tòa án nhân dân cấp cao xem xét lại bản án của Tòa án nhân dân cấp dưới nếu bản án có các lỗi pháp lý nghiêm trọng hoặc chứng cứ mới được phát hiện sau khi án đã được tuyên. Người bị kết án phải nộp đơn yêu cầu xét lại bản án trong vòng 15 ngày kể từ ngày nhận được bản án.

Sau khi nhận được đơn yêu cầu xét lại bản án, Tòa án nhân dân cấp cao sẽ tiến hành xem xét lại bản án theo các quy định của pháp luật. Trong quá trình này, Tòa án có thể yêu cầu thu thập thêm chứng cứ hoặc tiến hành phúc khảo bản án nếu cần thiết.

Kết quả của giai đoạn “Xét lại” có thể là duy trì bản án ban đầu, sửa đổi bản án hoặc tuyên bố vô án nếu người bị kết án được xác định vô tội.

* Quyết định của Tòa án nhân dân cấp cao trong giai đoạn này là quyết định cuối cùng, không thể kháng cáo hay khiếu nại thêm.

3. Vì sao cần phải có Luật sư trong vụ án Tố tụng Hình sự?

Việc đồng hành cùng luật sư trong vụ án tố tụng hình sự mang lại nhiều lợi ích:

• Bảo vệ quyền lợi và lợi ích: Luật sư là người có chuyên môn và kinh nghiệm trong lĩnh vực pháp luật, giúp bạn bảo vệ được quyền lợi và lợi ích của mình trong quá trình tố tụng.
• Tư vấn và giải đáp các vấn đề pháp lý: Luật sư cung cấp những kiến thức pháp lý, quy trình tố tụng, hiểu rõ quyền và nghĩa vụ của của các bên liên quan, từ đó có thể đưa ra những quyết định đúng đắn và chính xác nhất.
• Giảm thiểu rủi ro và áp lực: Khi có luật sư đồng hành, bạn không còn phải lo lắng và áp lực về quá trình tố tụng cũng như kết quả đạt được, giúp bạn tập trung vào công việc và cuộc sống hằng ngày của mình.
• Nâng cao khả năng chiến thắng vụ án: Luật sư sẽ đưa ra các chiến lược, phương án và những bằng chứng cần thiết để giúp bạn chiến thắng vụ án.
• Giúp giải quyết vụ án nhanh chóng và hiệu quả: Luật sư có thể giúp khách hàng giải quyết vụ án một cách nhanh chóng và hiệu quả, đồng thời giảm thiểu các rủi ro pháp lý và đảm bảo các quyền và lợi ích của bạn.