Tội cố ý gây thương tích do vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng

Theo dõi Luật Sư Tố Tụng trên

Hành vi cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại đến sức khỏe của người khác do vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng là hành vi chống trả quá mức cần thiết, không phù hợp với tính chất và mức độ nguy hiểm cho xã hội của hành vi xâm hại. Trách nhiệm hình sự đối với người phạm tội này có sự khác biệt so với tội cố ý gây thương tích.

Theo Điều 136, tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác do vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng hoặc do vượt quá mức cần thiết khi bắt giữ người phạm tội là:

“1. Người nào cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác mà tỉ lệ tổn thương cơ thể từ 31% đến 60% do vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng hoặc do vượt quá mức cần thiết khi bắt giữ người phạm tội, thì bị phạt tiền từ 5.000.000 đồng đến 20.000.000 đồng hoặc phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm.

Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 03 tháng đến 02 năm:

a) Đối với 02 người trở lên mà tỉ lệ tổn thương cơ thể của mỗi người từ 31% đến 60%;

b) Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác mà tỷ lệ tổn thương cơ thể 61% trở lên.

Phạm tội dẫn đến chết người hoặc gây thương tích hoặc gây tổn hại sức khỏe cho 02 người trở lên mà tỉ lệ tổn thương cơ thể của mỗi người 61% trở lên, thì bị phạt tù từ 01 năm đến 03 năm.”

Dấu hiệu cơ bản 

Mặt khách quan

Hành vi khách quan của tội này là cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác mà tỉ lệ thương tật là từ 31% trở lên do vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng. Trường hợp này, nạn nhân chính là người có hành vi tấn công, xâm hại lợi ích hợp pháp nào đó và cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác gây thương tật với tỉ lệ 31% trở lên.

Vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng là hành vi chống trả rõ ràng quá mức cần thiết, không phù hợp với tính chất và mức độ nguy hiểm cho xã hội của hành vi xâm hại (Khoản 2 Điều 22 Bộ luật Hình sự 2015). Đây là trường hợp người thực hiện hành vi đã có quyền phòng vệ, đã phòng vệ vào chính người có hành vi tấn công. Tuy nhiên, do đánh giá sai tính chất và mức độ nguy hiểm của hành vi xâm phạm nên đã lựa chọn biện pháp và mức độ phòng vệ rõ ràng là quá mức cần thiết.

Khi đánh giá hành vi chống trả có cần thiết hay không phải xem xét một cách toàn diện tất cả các tình tiết của vụ án, trong đó có tâm lý, thái độ của người phòng vệ khi xảy ra sự việc, điều kiện để bình tĩnh lựa chọn chính xác phương pháp, phương tiện thích hợp để chống trả.

Nếu người bị hại chỉ bị thương hoặc bị tổn hại đến sức khỏe thì tỉ lệ thương tật phải từ 31% trở lên thì người phạm tội mới bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Nếu tỉ lệ thương tật dưới 31% thì người có hành vi vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng không bị truy cứu trách nhiệm hình sự.

Mặt chủ quan

Tội phạm này được thực hiện dưới hình thức lỗi cố ý trực tiếp hoặc gián tiếp.

Mặt chủ thể

Chỉ những người từ đủ 16 tuổi trở lên mới bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác do vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng hoặc do vượt quá mức cần thiết khi bắt giữ người phạm tội.

Bởi lẽ, tội được quy định tại Khoản 1 Điều 136 là tội ít nghiêm trọng; tại Khoản 2 Điều 136 là tội nghiêm trọng, mà người chưa đủ 16 tuổi thì chỉ phải chịu trách nhiệm hình sự về một số tội phạm rất nghiêm trọng hoặc tội đặc biệt nghiêm trọng được quy định tại Khoản 2 Điều 12 Bộ luật Hình sự 2015.

Vì vậy, trong quá trình xét xử tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác do vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng, Toà án còn tiến hành phân tích làm rõ hành vi trái pháp luật của nạn nhân, đánh giá đúng mức độ cần thiết của hành vi chống trả để có hướng xử lý nghiêm minh cũng như giáo dục ý thức pháp luật để  người dân biết được quyền phòng vệ chính đáng của mình khi bị người khác xâm phạm và giới hạn cho phép khi thực hiện quyền đó.