Pháp luật hình sự – Yếu tố cấu thành tội phạm cụ thể

Để có thể xác định một hành vi có được xem là hành vi phạm tội theo quy định của pháp luật Hình sự hay không, cần dựa trên các yếu tố chủ chốt nhận biết dấu hiệu pháp lý đặc trưng của tội phạm. Cùng Phan Law Vietnam tìm hiểu chi tiết hơn về cách thức xác định tội phạm ngay trong nội dung bài viết dưới đây.

Tội phạm là gì?

Tội phạm được định nghĩa chi tiết tại khoản 1 Điều 8 Bộ Luật Hình sự 2015 là:

“hành vi nguy hiểm cho xã hội được quy định trong Bộ luật hình sự, do người có năng lực trách nhiệm hình sự hoặc pháp nhân thương mại thực hiện một cách cố ý hoặc vô ý, xâm phạm độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ Tổ quốc, xâm phạm chế độ chính trị, chế độ kinh tế, nền văn hóa, quốc phòng, an ninh, trật tự, an toàn xã hội, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, xâm phạm quyền con người, quyền, lợi ích hợp pháp của công dân, xâm phạm những lĩnh vực khác của trật tự pháp luật xã hội chủ nghĩa mà theo quy định của Bộ luật này phải bị xử lý hình sự.”

Xác định yếu tố cấu thành tội phạm 

Không phải bất kỳ hành vi xâm hại nào cũng được xếp vào tội phạm. Để có thể xác định hành vi có thật sự cấu thành tội phạm hay không, cần xét đến từng yếu tố dưới đây:

Khách thể của tội phạm

Khách thể của tội phạm phải là những quan hệ xã hội được pháp luật bảo hộ. Hành vi phạm tội phải xâm phạm đến các khách thể như: 

• Độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ Tổ quốc
• Chế độ chính trị, chế độ kinh tế, nền văn hóa, quốc phòng, an ninh, trật tự, an toàn xã hội
• Quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, xâm phạm quyền con người
• Quyền, lợi ích hợp pháp của công dân, xâm phạm những lĩnh vực khác

Chủ thể của tội phạm

Chủ thể thực hiện hành vi phạm tội có thể là pháp nhân hoặc cá nhân và có đầy đủ năng lực hành vi trách nhiệm hình sự.

Mặt khách quan của tội phạm

Yếu tố có dấu hiệu hành vi gây nguy hiểm cho xã hội bắt buộc phải được thể hiện trong hành vi vi phạm. Hành vi này có thể thể hiện thông qua hành động, hoặc không tuy nhiên gây ra thiệt hại đối với chủ thể được pháp luật hình sự bảo hộ. Đơn giản, hành vi phạm tội là nguyên nhân dẫn đến hậu quả mối quan hệ xã hội được bảo hộ bị xâm phạm.

Mặt chủ quan của tội phạm

Mặt chủ quan của tội phạm là biểu hiện tâm lý của chủ thể phạm tội. Thông qua các yếu tố như lỗi, động cơ, mục đích thực hiện hành vi phạm tội. Có các loại lỗi bao gồm:

• Lỗi cố ý trực tiếp
• Lỗi cố ý gián tiếp
• Lỗi vô ý do quá tự tin
• Lỗi vô ý do cẩu thả