So sánh cố ý phạm tội và vô ý phạm tội theo quy định pháp luật

Theo dõi Luật Sư Tố Tụng trên

Lỗi là thái độ tâm lý của con người đối với những hành vi gây nguy hiểm cho xã hội của mình và đối với hậu quả do hành vi đó gây ra được biểu hiện dưới hình thức cố ý hoặc vô ý. Người thực hiện hành vi gây thiệt hại cho xã hội bị coi là có lỗi nếu hành vi đó là kết quả của sự tự lựa chọn của họ trong khi có đủ điều kiện khách quan và chủ quan để lựa chọn và thực hiện xử sự khác phù hợp với đòi hỏi của xã hội. Vậy, sự khác nhau giữa vô ý và cố ý phạm tội là gì?

Đầu tiên cùng tìm hiểu những quy định pháp luật về hành vi vô ý phạm tội và cố ý phạm tội.

Thế nào là cố ý phạm tội? 

Theo Điều 10 Bộ luật hình sự năm 2015 quy định về cố ý phạm tội như sau:

“1. Người phạm tội nhận thức rõ hành vi của mình là nguy hiểm cho xã hội, thấy trước hậu quả của hành vi đó và mong muốn hậu quả xảy ra;

Người phạm tội nhận thức rõ hành vi của mình là nguy hiểm cho xã hội, thấy trước hậu quả của hành vi đó có thể xảy ra, tuy không mong muốn nhưng vẫn có ý thức để mặc cho hậu quả xảy ra”.

Theo Bộ luật hình sự thì cố ý phạm tội được biểu hiện với hai hình thức lỗi:

+ Cố ý trực tiếp;

+ Cố ý gián tiếp.

Cố ý trực tiếp: Là người phạm tội nhận thức được tính chất nguy hiểm cho xã hội của hành vi mà mình thực hiện tức là khi thực hiện hành vi, chủ thể biết được hành vi của mình có hại cho xã hội, đi ngược lại lợi ích, các yêu cầu và chuẩn mực xã hội.

Người phạm tội cũng thấy trước hậu quả nguy hiểm cho xã hội của hành vi gây ra bằng những hình dung chung nhất, những đặc điểm nổi bật nhất của hậu quả do hành vi sẽ gây ra. Và quan trọng, người có hành vi phạm tội mong muốn hậu quả nguy hiểm cho xã hội xảy ra, mong muốn hậu quả mà họ đã “thấy trước”, đã hình dung ra khi thực hiện hành vi sẽ xuất hiện trên thực tế.

Cố ý gián tiếp: Cũng như cố ý trực tiếp, trong trường hợp cố ý gián tiếp, người phạm tội nhận thức được hành vi của mình là nguy hiếm cho xã hội, thấy trước hậu quả nguy hiểm cho xã hội có thể xảy ra. Tuy nhiên, người phạm tội có ý thức để mặc cho hậu quả xảy ra có nghĩa là hậu quả xảy ra hay không xảy ra đối với người phạm tội đều có ý nghĩa như nhau, hậu quả nguy hiểm cho xã hội xuất hiện trên thực tế hay không xuất hiện, người phạm tội cũng đều chấp nhận.

Như vậy, tóm lại, một người cố ý phạm tội là việc người đó hiểu rõ hành vi của mình là trái pháp luật, đi ngược lại với lợi ích xã hội, nhìn thấy rằng hành vi của mình sẽ gây ra những hậu quả xấu nhưng vẫn mong muốn hậu quả đó xảy ra hoặc không mong muốn xảy ra nhưng vẫn có ý thức để mặc cho hậu quả đó xảy ra.

Còn thế nào là vô ý phạm tội?

Theo Điều 11 Bộ luật hình sự năm 2015 quy định về vô ý phạm tội như sau:

“1. Người phạm tội tuy thấy trước hành vi của mình có thể gây ra hậu quả nguy hại cho xã hội, nhưng cho rằng hậu quả đó sẽ không xảy ra hoặc có thể ngăn ngừa được;

Người phạm tội không thấy trước hành vi của mình có thể gây ra hậu quả nguy hại cho xã hội, mặc dù phải thấy trước và có thể thấy trước hậu quả đó.”

Quy định trên đây đã phân biệt hai hình thức lỗi vô ý là: vô ý phạm tội vì cẩu thả và vô ý phạm tội vì quá tự tin.

Vô ý phạm tội vì quá tự tin: Là lỗi của một người trong trường hợp thấy trước hành vi của mình có thể gây ra hậu quả nguy hiểm cho xã hội nhưng cho rằng hậu quả đó sẽ không xảy ra hoặc có thể ngăn ngừa được, vì vậy đã thực hiện hành vi và gây ra hậu quả nguy hiểm cho xã hội.

Vô ý phạm tội vì cẩu thả: Là lỗi của một người trong trường hợp gây hậu quả nguy hiểm cho xã hội vì đã không nhìn thấy trước hậu quả đó mặc dù phải thấy trước và có thể thấy trước được hậu quả đó. Khi thực hiện một xử sự nhất định do không cân nhắc thận trọng, một người đã không nhận thức được khả năng gây thiệt hại cho xã hội, tức là không nhận thức được tính chất nguy hiểm cho xã hội của hành vi của mình.

Tóm lại một người vô ý phạm tội là người đó thấy hành vi của mình có thể gây nguy hại đến xã hội nhưng cho rằng hậu quả đó không xảy ra, nếu xảy ra cũng ngăn ngừa được hoặc người có hành vi phạm tội là do bởi người đó không thấy trước được hậu quả nguy hiểm mà mình gây ra.

Như vậy, sự khác nhau cơ bản giữa cố ý phạm tội và vô ý phạm tội thể hiện ở nội dung ý chí lỗi. Người cố ý phạm tội sẽ mong muốn hoặc có ý thức để mặc cho hậu quả nguy hiểm cho xã hội do hành vi của mình gây ra, ngược lại người vô ý phạm tội, người vi phạm lại không hề mong muốn hậu quả xảy ra.

Dựa vào căn cứ pháp luật trên, khi phân biệt được cố ý phạm tội và vô ý phạm tội, các cơ quan có thẩm quyền sẽ phân tích hành vi của người phạm tội để ra quyết định có hay không được truy tố. Đặc biệt là trong trường hợp đối với trẻ em chưa thành niên thì vấn đề này càng trở nên quan trọng. Do đó, việc xác định được người phạm tội cố ý hay vô ý phạm tội là rất quan trọng trong việc định tội danh, xác định trách nhiệm hình sự đối với người vi phạm.