Tội mua bán, chiếm đoạt mô hoặc bộ phận cơ thể người

Bộ luật Hình sự 1999 không quy định các hành vi mua bán, chiếm đoạt mô hoặc bộ phận cơ thể người mà chỉ xử lý tương ứng về các hành vi xâm hại đến tính mạng và sức khỏe của người khác trong các tội phạm như tội giết người, tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe người khác.

Bộ luật Hình sự 2015 đã quy định cụ thể tội danh này tại Điều 154 Tội mua bán, chiếm đoạt mô hoặc bộ phận cơ thể người. Đây là một bước đi có giá trị từ thực tiễn đấu tranh phòng chống tội phạm, nhất là trong bối cảnh các hành vi mua bán nội tạng, bộ phận cơ thể người diễn ra tràn lan và gây tác động tiêu cực tới đời sống xã hội.

Thứ nhất, các yếu tố cấu thành tội mua bán, chiếm đoạt mô hoặc bộ phận cơ thể người

Mặt khách quan:

Về hành vi: Người phạm tội có hành vi mua bán, chiếm đoạt mô hoặc bộ phận cơ thể người bao gồm mua bán hoặc chiếm đoạt hoặc vừa chiếm đoạt vừa mua bán. Trong đó:

• Hành vi mua bán không trực tiếp tác động lên cơ thể nạn nhân mà hoàn toàn dựa vào mục đích lợi nhuận và đối tượng của hành vi mua bán đó là mô hoặc bộ phận cơ thể người.
• Hành vi chiếm đoạt thì có thể trực tiếp tác động lên cơ thể nạn nhân để chiếm đoạt hoặc chiếm đoạt từ người khác và không phải mọi trường hợp chiếm đoạt đều vì mục đích lợi nhuận.

Về hậu quả: Đây là tội phạm có cấu thành vật chất do đó hành vi mua bán, chiếm đoạt mô hay bộ phận cơ thể là yêu cầu bắt buộc khi truy cứu trách nhiệm hình sự đối với tội danh này.

Khách thể: Khách thể chính của tội phạm này là sức khỏe và tính mạng của người khác

Mặt chủ quan: Người thực hiện hành vi với lỗi cố ý khi mua bán,chiếm đoạt mô hoặc bộ phận cơ thể người.

Chủ thể: Người có đầy đủ năng lực chịu trách nhiệm hình sự theo quy định của Bộ luật Hình sự.

Thứ hai, về hình phạt,

Mức hình phạt đối với tội này được chia thành ba khung, cụ thể như sau:

• Phạt tù từ 03 năm đến 07 năm được áp dụng đối với trường hợp phạm tội có đủ dấu hiệu cấu thành cơ bản của tội này nêu ở mặt khách quan.
• Mức phạt tù từ 07 năm đến 15 năm được áp dụng trong các trường hợp phạm tội: có tổ chức; vì mục đích thương mại; lợi dụng chức vụ, quyền hạn, nghề nghiệp; đối với từ 02 người đến 05 người; phạm tội 02 lần trở lên; gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác với tỷ lệ tổn thương cơ thể từ 31% đến 60%.
• Mức phạt tù từ 12 năm đến 20 năm hoặc tù chung thân được áp dụng trong các trường hợp phạm tội: có tính chất chuyên nghiệp; gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác với tỷ lệ tổn thương cơ thể 61% trở lên; đối với 06 người trở lên; gây chết người;tái phạm nguy hiểm.

Hình phạt bổ sung: Ngoài việc bị áp dụng một trong các hình phạt chính nêu trên, tùy từng trường hợp cụ thể người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 100.000.000 đồng, cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm.