Những tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự

Theo dõi Luật Sư Tố Tụng trên

Sau khi định tội danh, nếu người phạm tội không thuộc trường hợp được miễn trách nhiệm hình sự hoặc miễn hình phạt thì phải quyết định hình phạt đối với họ. Khi đó, Tòa án, bên cạnh việc căn cứ vào quy định của Bộ luật Hình sự, cân nhắc tính chất và mức độ nguy hiểm cho xã hội của hành vi phạm tội, nhân thân người phạm tội, các tình tiết giảm nhẹ còn phải chú trọng xem xét các tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự.

Các tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự được quy định tại Điều 52 Bộ luật Hình sự 2015. Bao gồm các tình tiết sau:

• Phạm tội có tổ chức;
• Phạm tội có tính chất chuyên nghiệp;
• Lợi dụng chức vụ, quyền hạn để phạm tội;
• Phạm tội có tính chất côn đồ;
• Phạm tội vì động cơ đê hèn;
• Cố tình thực hiện tội phạm đến cùng;
• Phạm tội 02 lần trở lên;
• Tái phạm hoặc tái phạm nguy hiểm;
• Phạm tội đối với người dưới 16 tuổi, phụ nữ có thai, người đủ 70 tuổi trở lên;
• Phạm tội đối với người ở trong tình trạng không thể tự vệ được, người khuyết tật nặng hoặc khuyết tật đặc biệt nặng, người bị hạn chế khả năng nhận thức hoặc người lệ thuộc mình về mặt vật chất, tinh thần, công tác hoặc các mặt khác;
• Lợi dụng hoàn cảnh chiến tranh, tình trạng khẩn cấp, thiên tai, dịch bệnh hoặc những khó khăn đặc biệt khác của xã hội để phạm tội;
• Dùng thủ đoạn tinh vi, xảo quyệt, tàn ác để phạm tội;
• Dùng thủ đoạn, phương tiện có khả năng gây nguy hại cho nhiều người để phạm tội;
• Xúi giục người dưới 18 tuổi phạm tội;
• Có hành động xảo quyệt hoặc hung hãn nhằm trốn tránh hoặc che giấu tội phạm.

Nhìn chung, các tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự trên là các tình tiết ảnh hưởng đến mức độ nguy hiểm cho xã hội của hành vi phạm tội; khả năng cải tạo, giáo dục của người phạm tội; những tình tiết phản ánh hoàn cảnh đặc biệt của người phạm tội và do vậy, đòi hỏi Tòa án phải xem xét khi quyết định hình phạt, bảo đảm hình phạt đã tuyên được nghiêm minh, có tính thực tế, phù hợp với mục đích pháp luật hình sự.

Việc áp dụng các tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự có những điểm lưu ý sau:

Các tình tiết đã được Bộ luật Hình sự quy định là dấu hiệu định tội hoặc định khung hình phạt thì không được coi là tình tiết tăng nặng. Điều này xuất phát từ việc khi cấu thành tội phạm quy định một tình tiết nào đó là tình tiết định tội hoặc tình tiết định khung hình phạt thì đã tính đến tính nguy hiểm cho xã hội của tình tiết đó. Vì lẽ đó, khi quyết định hình phạt mà lại vận dụng chính những tình tiết đó thì sẽ làm tăng nặng trách nhiệm hình sự dẫn đến không tương xứng giữa hình phạt với tính chất, mức độ nguy hiểm cho xã hội của tội phạm, không đảm bảo công bằng.

Ngoài các tình tiết được quy định tại Khoản 1 Điều 52 Bộ luật Hình sự 2015, Tòa án sẽ không thể coi các tình tiết khác là tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự (khác biệt so với nguyên tắc áp dụng các tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự). Việc này sẽ đảm bảo tính công bằng, tránh tùy tiện trong việc áp dụng.

Trách nhiệm hình sự là hậu quả pháp lý nghiêm khắc nhất mà người phạm tội phải chịu theo quy định của pháp luật. Để đảm bảo việc thực thi pháp luật được hiệu quả, việc quyết định hình phạt đạt được mục đích, ý nghĩa của hình phạt, các tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự cần được hiểu rõ, áp dụng đúng đắn.